در یک بررسی آماری مشخص شد که ۸۵ درصد از کودکان سه‌ساله دچار صافی کف پا هستند، در حالی که این میزان در کودکان شش‌ساله گاها کاهش می‌یابد. همچنین، در بزرگسالان درجاتی از صافی کف پا را نیز تجربه می‌کنند که گاهی بدون علائم خاصی است. صافی کف پا در کودکان پدیده‌ای رایج است که به دلیل انعطاف‌پذیری بالای استخوان‌ها و مفاصل در این سنین رخ می‌دهد. این وضعیت معمولاً بین سه تا شش سالگی به‌تدریج اصلاح می‌شود. در صورتی که صافی کف پا پس از این دوره باقی بماند، استفاده از روش‌های غیر تهاجمی برای کاهش علائم توصیه می‌شود. این روش‌ها شامل کشش عضلات پشت ساق، تقویت عضلات بین‌استخوانی کف پا و عضلات جلوی ساق، و بهبود انعطاف‌پذیری مفاصل کف پا هستند.
صافی کف پا در کودکان چیست؟
صافی کف پا در کودکان وضعیتی است که در آن بیشتر سطح کف پا با زمین تماس دارد. این حالت در نوزادان و کودکان خردسال امری طبیعی است، زیرا پاهای آن‌ها هنوز نرم و انعطاف‌پذیر بوده و قوس کف پا به‌طور کامل شکل نگرفته است. با رشد کودک و تقویت استخوان‌ها، عضلات و رباط‌های پا، معمولاً قوس کف پا به‌تدریج ایجاد می‌شود و نیازی به درمان خاصی تا سن ۴ سالگی ندارد، مگر در مواردی که مشکل تداوم داشته باشد یا با درد همراه شود.
از علل شایع صافی کف پا در کودکان می‌توان به شلی مفاصل، وجود لایه چربی نوزادی میان استخوان‌های پا، سفتی تاندون آشیل، اختلالات عضلانی، ناهنجاری‌های ساختاری استخوانی و بیماری‌های ژنتیکی یا استئوژنز ایمپرفکتا (استخوان‌زایی ناقص) اشاره کرد.
عارضه صافی کف پا در کودکان (به انگلیسی: Flat Feet) یکی از رایج‌ترین مشکلات ارتوپدی در دوران کودکی است. این وضعیت زمانی بروز می‌کند که قوس طبیعی کف پا از بین رفته یا به‌درستی شکل نگرفته باشد، به‌طوری‌که هنگام راه رفتن، سطح کف پا با زمین تماس پیدا می‌کند. این تماس میتواند فشار مضاعفی بر استخوان‌ها و مفاصل پا وارد کند و به‌مرور منجر به درد، خستگی و اختلال در الگوی راه رفتن شود.
به‌طور طبیعی، کف پای نوزادان میتواند صاف باشد و این موضوع تا حدود سن ۲ تا ۳ سالگی ادامه دارد. با رشد کودک و تقویت عضلات و رباط‌ها، قوس کف پا به‌تدریج شکل می‌گیرد و معمولاً تا سن ۳ تا ۴ سالگی به‌طور کامل ایجاد می‌شود. در صورتی که صافی کف پا در این روند طبیعی اصلاح نشود و بدون تشخیص و مداخله باقی بماند، ممکن است منجر به مشکلاتی از جمله تغییر در ساختار بدن، دشواری در راه رفتن، آسیب به مفاصل زانو و خستگی زودهنگام شود.
انواع کف پای صاف در کودکان
سه نوع اصلی صافی کف پا در انسان وجود دارد. شناسایی نوع دقیق صافی کف پا در فرزندتان میتواند به انتخاب بهترین روش درمانی توسط پزشک کمک کند.
۱. صافی کف پای انعطاف‌پذیر (Flexible Flatfoot):
شایع‌ترین نوع صافی کف پا در کودکان است. در این حالت، پاها بسیار انعطاف‌پذیر (هایپرموبیل) هستند و قوس کف پا هنگام ایستادن از بین می‌رود، اما در حالت نشسته یا هنگام بالا آوردن پا، قوس ظاهر می‌شود. این نوع معمولاً بدون درد است، ولی عملکرد پا را مختل می‌کند و نیازی به درمان دارد. اغلب هر دو پا را درگیر می‌کند.
۲. صافی کف پای انعطاف‌پذیر همراه با تاندون کوتاه:
این نوع نسبتاً نادر است و در آن، تاندون‌ها به‌ویژه تاندون آشیل کوتاه‌تر از حد طبیعی‌اند. در نتیجه کودک ممکن است هنگام راه رفتن احساس درد کرده یا دچار محدودیت حرکتی شود. هر دو پا معمولاً درگیرند و نیاز به مداخله درمانی وجود دارد.
۳. صافی کف پای خشک (Rigid Flatfoot):
این نوع از صافی کمتر شایع است و معمولاً به دلیل ناهنجاری‌های استخوانی پا به وجود می‌آید. در این حالت، قوس پا حتی در حالت نشسته یا هنگام بالا آوردن پا نیز وجود ندارد. حدود یک‌چهارم مبتلایان به این نوع دچار درد و اختلال حرکتی می‌شوند. در نیمی از موارد، هر دو پا تحت تأثیر قرار دارند.
نکته مهم:
بسیاری از کودکان خردسال دچار نوعی صافی کف پای انعطاف‌پذیر هستند که کاملاً طبیعی است. وقتی کودک ایستاده، کف پای او صاف به نظر می‌رسد، اما هنگام بالا آوردن پا، قوس خفیفی دیده می‌شود. این وضعیت معمولاً با رشد کودک و تقویت عضلات و رباط‌ها تا سن ۴ سالگی بهبود می‌یابد و جای نگرانی ندارد ولی در شرایطی که تا این سن مشکل حل نشود باید درمان اغاز شود.
علائم صافی کف پا در کودکان
کف پای صاف در کودکان اغلب بدون علامت است ولی در بسیاری از موارد نیاز به درمان دارد. با این حال، اگر صافی کف پا شدید باشد، ممکن است منجر به درد، ناراحتی و حتی اختلال در راه رفتن کودک شود. برخی از علائم و نشانه‌های قابل توجه در این شرایط عبارتند از:
- درد در پا، به‌ویژه در ناحیه پاشنه یا قوس کف پا
- افزایش درد هنگام فعالیت‌های جسمی
- ورم در ناحیه مچ پا
- کوتاهی و سفتی تاندون آشیل
- انحراف پاشنه به سمت بیرون
- اختلال در الگوی راه رفتن یا تغییر در نحوه گام برداشتن
- دشواری در حرکت دادن پا به طرفین یا بالا و پایین
- احساس درد یا حساسیت از کف پا تا ناحیه زانو
- ناراحتی یا مشکل در هنگام پوشیدن کفش
- کاهش تمایل کودک به انجام فعالیت‌های بدنی
- ساییدگی غیرعادی در قسمت داخلی یا خارجی یا پاشنه کفش
- افزایش حساسیت در ناحیه کف پا
- اختلال در حفظ تعادل
- پهن شدن غیرمعمول پا
علت صافی کف پا در کودکان
صافی کف پا در کودکان میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. در ادامه مهم‌ترین دلایل آن را مرور می‌کنیم:
وراثت و ژنتیک:
اگر یکی از والدین یا هر دو دارای کف پای صاف باشند، احتمال بروز این عارضه در کودک نیز تقریبا قطعی است. برخی ژن‌ها نیز می‌توانند موجب شل شدن رباط‌های پا و صافی کف پا شوند.
بیماری‌های زمینه‌ای:
برخی بیماری‌ها مانند روماتیسم مفصلی، سندرم داون، فلج مغزی، دیابت، ناهنجاری‌های مادرزادی و آسیب‌های مچ پا می‌توانند باعث ایجاد صافی کف پا شوند.
کفش نامناسب:
پوشیدن کفش‌های بدون قوس مناسب، تنگ، تخت یا غیراستاندارد ممکن است به مرور زمان باعث تضعیف قوس کف پا و صافی آن شود. انتخاب کفش نرم، منعطف و دارای پشتیبانی کافی از مچ و قوس پا بسیار اهمیت دارد.
سایر عوامل:
چاقی، ضعف عضلات پا، شل بودن مفاصل، اختلال در رشد استخوان‌ها و شکستگی‌ها نیز از دیگر علل مؤثر هستند. تشخیص صحیح علت، گام اول در درمان مؤثر است.
تشخیص صافی کف پا در کودکان
برای تشخیص کف پای صاف در کودکان، پزشک معمولاً از ترکیبی از روش‌های بالینی و ابزارهای تشخیصی استفاده می‌کند. مهم‌ترین مراحل تشخیص عبارتند از:
معاینه چشمی و فیزیکی:
پزشک پاهای کودک را در حالت ایستاده، نشسته و هنگام راه رفتن بررسی می‌کند. فقدان قوس کف پا، انحراف پاشنه به بیرون و نحوه قرارگیری پاها از جمله نکات مورد توجه هستند. همچنین، از کودک خواسته می‌شود روی نوک انگشتان بایستد یا پا را به طرفین حرکت دهد تا انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی پاها ارزیابی شود.
بررسی سابقه پزشکی:
اطلاعاتی درباره علائم مانند درد، خستگی زودرس پاها یا محدودیت در فعالیت‌های روزمره از والدین گرفته می‌شود تا در تشخیص دقیق کمک کند.
تحلیل الگوی راه رفتن:
پزشک نحوه راه رفتن کودک را ارزیابی می‌کند تا ناهنجاری‌های احتمالی مرتبط با کف پای صاف شناسایی شود، مانند پیچش غیرطبیعی پا یا عدم تعادل.
استفاده از دستگاه فوت‌اسکن (Foot Scan):
فوت‌اسکن یک روش غیرتهاجمی و دقیق برای تحلیل فشار وارد بر نقاط مختلف کف پا است. این دستگاه میتواند اطلاعات دقیقی درباره وجود یا عدم وجود قوس کف پا و نحوه توزیع وزن بدن ارائه دهد و در تشخیص بهتر صافی کف پا یا سایر ناهنجاری‌ها بسیار مفید است.
نتیجه‌گیری
صافی کف پا در کودکان یک مشکل شایع اما قابل درمان است. در بیشتر موارد، با تشخیص به‌موقع و پیگیری مناسب می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرده و عملکرد طبیعی پا را حفظ کرد. درمان‌ها بسته به شدت عارضه متفاوت‌اند.
برای ارزیابی دقیق و درمان مؤثر صافی کف پای کودک خود، می‌توانید به کلینیک سلامت پردیس در تهران و کرج مراجعه کنید. این مرکز با بهره‌گیری از روش‌های نوین و تخصصی، در کمترین زمان سلامت و راحتی را به پای فرزندتان بازمی‌گرداند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.