صافی کف پا چیست ؟ و حرکات اصلاحی برای درمان کف پای صاف
“صافی کف پا” به انگلیسی با عنوان “flat foot” ترجمه می‌شود. این وضعیت به معنای عدم وجود قوس در کف پا در حالت ایستاده است و کف پا به صورت کامل با سطح زمین در تماس است. این حالت به نام‌های پس پلانوس یا قوس‌های افتاده هم شناخته می‌شود و ممکن است در فعالیت‌های ورزشی شدید به درد پا منجر شود.
در نوزادان، این وضعیت طبیعی است و معمولاً با محکم شدن رباط‌ها و تاندون‌های پا در سنین دو تا سه سالگی بهبود می‌یابد. صافی کف پا در کودکان به ندرت جدی است، اما پس از ۴ سالگی در شرایطی که درمان نشود ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد.
بر اساس گزارش انجمن ملی سلامت پا در ایالات متحده در سال ۲۰۱۲، ۸۰ درصد از افراد بالغ در سن ۲۱ سال یا بیشتر، دارای وضعیت صافی کف پا هستند.
شما برای تشخیص و درمان دقیق کف پای صاف می توانید به کلینیک سلامت پا پردیس مراجعه کنید. این مرکز برای کسانی که از زانو درد، درد کمر و انحراف زانو رنج می برند برنامه درمانی مناسبی پیشنهاد می دهد.
ساختار استخوان پا
پا یک ساختار انعطاف‌پذیر است که از استخوان‌ها، مفاصل، و بافت‌های نرم تشکیل شده است و به ما این امکان را می‌دهد که بر دو پای خود ایستایی داشته باشیم و فعالیت‌هایی مانند قدم‌زدن، دویدن، و پریدن را انجام دهیم.
پا را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد:
۱- قسمت قدامی پا: این بخش شامل پنج انگشت و پنج استخوان درازتر است که با مفاصلی به پشت انگشتان متصل هستند و ساختار پنجه‌ی پا را ایجاد می‌کنند.
۲- قسمت میانی پا: این مجموعه شامل استخوان‌های هرمی‌شکل است که قوس کف پا را تشکیل می‌دهند، شامل سه استخوان میخی‌شکل، استخوان مکعبی، و استخوان ناویکولار است.
۳- قسمت خلفی پا: این بخش شامل پاشنه و مچ پا است، با استخوان تالوس در زیر استخوان‌های ساق پا (تیبیا و فیبولا) قرار دارد و مچ پا را تشکیل می‌دهد. استخوان پاشنه بزرگ‌ترین استخوان پا است.
عضلات، تاندون‌ها، و رباط‌ها این استخوان‌های پا را به هم متصل کرده و حرکات پیچیده‌ی مورد نیاز برای حرکت و تعادل را فراهم می‌کنند. تاندون آشیل ، پاشنه پا را به ماهیچه‌ی دوقلوی پشت ساق پا متصل کرده و برای ایستادن، دویدن، و پریدن ضروری است.
اعصاب کف پا
عصب اصلی پا، عصب تیبیال خلفی است که از پشت برجستگی داخلی مچ پا وارد کف پا می‌شود. این عصب مسئول حس‌های انگشتان و کف پا است و حرکات عضلات کف پا را کنترل می‌کند.
همچنین، چندین عصب دیگر از قسمت خارجی مچ پا وارد بالای پا می‌شوند و حس‌های قسمت فوقانی و لبه سمت خارجی پا را کنترل می‌کنند.
علائم و تشخیص کف پای صاف
اکثر افراد با کف پای صاف هیچ عارضه‌ای دارند، اما در برخی از موارد، ممکن است این وضعیت منجر به درد شدید در قوس کف پا یا پاشنه شود، به ویژه پس از انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین.
علاوه بر این، ممکن است سمت داخلی مچ پا متورم شود. درد کف پا به دلیل کشیدگی عضلات و رباط‌های قوس کف پای صاف ایجاد می‌شود. استرس غیرطبیعی به زانو و لگن می‌تواند سبب درد در این مفاصل شود.
علائم دیگر صافی کف پا عبارتند از:
• دشواری در انجام بعضی حرکات مانند ایستادن روی شست
• درد کمر و کل پا از کمر به پایین
برای تشخیص صافی کف پا، می‌توانید پای خود را خیس کرده و سپس روی سطحی بایستید که جای پای شما روی آن باقی بماند (مانند یک سطح بتنی خشک). سپس پا را بردارید و به جای پا دقت کنید. اگر شکل یک پای کامل روی سطح مشاهده کردید، شما دارای صافی کف پا هستید.
بسیاری از کودکان ابتدایی دچار صافی کف پا هستند که به آن صافی انعطاف‌پذیر کف پا نیز گفته می‌شود. زمانی که کودک ایستاده و کف پایش صاف به نظر می‌رسد، اما در حالتی که پایش را بلند می‌کند، یک قوس خفیف در کف پایش ایجاد می‌شود. در اکثر موارد، با بزرگتر شدن کودک، این وضعیت بهبود می‌یابد و مرتفع می‌شود.
گروه‌های در معرض خطر صافی کف پا
افرادی که بیش از همه در معرض خطر صافی کف پا هستند، کسانی هستند که این مشکل به صورت ژنتیکی در خانواده‌ی آن‌ها وجود دارد. اگر فعالیت فیزیکی و ورزشی بالایی دارید، به دلیل احتمال آسیب‌دیدگی مچ و کف پا، احتمال صافی کف پا برای شما بیشتر است.
افراد مسن که احتمال زمین‌خوردن یا آسیب‌ها فیزیکی برای آن‌ها بالا است، یک گروه دیگر در معرض خطر صافی کف پا هستند. به عنوان مثال، افرادی که دارای بیماری‌های عضلانی مانند فلج مغزی هستند.
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک
اگر کف پای شما صاف باشد و هیچ دردی احساس نشود در سن ۴ سالگی می باشد . اما اگر قوس کف پای شما پس از راه‌رفتن یا دویدن در مسافت‌های طولانی دردآور شود، باید بلافاصله درمان شروع شود .
در صورتی که پای شما درد می‌کند و در هنگام راه‌رفتن یا دویدن با مشکل مواجه هستید، باید جهت درمان مراجعه کنید. تشخیص این مشکل نیازمند چندین آزمایش است. یکی از این آزمایش‌ها به این صورت است که پزشک از شما می‌خواهد تا روی پنجه‌ی پای خود بایستید؛ یک پای سالم و طبیعی در این حالت باید دارای قوس کف باشد.
اگر در این آزمایش، پزشک قوس کف پا را مشاهده کند، ممکن است دلیل درد پای شما صافی کف پا نباشد. در این صورت، پزشک مچ پا را معاینه خواهد کرد.
اگر نتوانید پای خود را شل کنید یا قوس کف پا نداشته باشید، دکتر صافی کف پا چندین آزمایش دیگربرای شما تجویز خواهد کرد یا از شما می‌خواهد که با دستگاه اسکنر پا ، اسکن از پای خود تهیه کنید تا استخوان‌ها و تاندون‌های پای شما را بررسی نماید. برای اطلاعات بیشتر در رابطه با صافی کف پا می‌توانید به کلینیک سلامت پا پردیس مراجعه کنید.
چند نوع صافی کف پا داریم؟
مهم‌ترین انواع صافی کف پا عبارت‌اند از:
۱- صافی انعطاف‌پذیر کف پا: این نوع صافی کف پا، رایج‌ترین نوع این وضعیت است. وقتی که پای خود را از روی زمین بلند می‌کنید، قوس کف پا ظاهر می‌شود اما وقتی که پای خود را روی زمین می‌گذارید، تمامی کف پا، سطح زمین را لمس می‌کند. این وضعیت معمولاً در کودکان مشاهده می‌شود و در اکثر موارد، در ابتدا با درد همراه نیست.
۲- سفتی تاندون آشیل: همان‌طور که پیش از این گفتیم، تاندون آشیل عضلات ساق پا را به پاشنه‌ی شما وصل می‌کند. این تاندون بسیار محکم است و در صورتی سفت باشد، در هنگام راه‌رفتن و دویدن احساس درد خواهید کرد. این وضعیت سبب می‌شود که در هنگام راه‌رفتن یا دویدن، پاشنه‌ی شما زودتر از زمان مناسب، از روی زمین بلند شود.
۳- نقص عملکرد تاندون تیبیال خلفی: این نوع صافی کف پا در بزرگسالی و زمانی ایجاد می‌شود که تاندون متصل‌کننده‌ی عضله‌ی دو قولوی پشت ساق به قسمت داخلی مچ پا، آسیب می‌بیند، متورم می‌شود یا پاره می‌گردد. اگر پس از این وضعیت از ساپورت برای قوس پای خود استفاده ننمایید، در قسمت داخلی و خارجی مچ پای خود احساس درد خواهید کرد. بسته به دلیل این مشکل، این وضعیت ممکن است در هر دو پا یا تنها یکی از پاهای شما ایجاد شود.
پیشگیری از صافی کف پا
روش‌های متعددی برای جلوگیری از صافی کف پا وجود دارد که به شرح زیر هستند:
۱- استفاده از کفی‌های برجسته و طبی در کفش: این کفی‌ها در اندازه‌های مختلف موجود هستند و دارای یک برجستگی هستند که قوس کف پا روی آن قرار گرفته و به عنوان یک ساپورت برای قوس کف پا عمل می‌کند.
۲- استفاده از کفش‌های متنوع: استفاده از کفش‌های یکسان فاقد ساپورت قوس کف پا برای مدت زمان طولانی ممکن است باعث مشکلات صافی کف پا شود. با تعویض گاه‌وبی‌گاه کفش‌های خود، این امکان را فراهم می‌کنید که پای شما شکل طبیعی خود را بگیرد و از حالت طبیعی خارج نشود.
۳- پاشنه بلند نپوشید: پاشنه پا، مرکز تحمل وزن بدن است. پوشیدن پاشنه بلند ممکن است باعث شود قوس کف پا از حالت طبیعی خود خارج شود. اگر می‌خواهید برای یک مناسبت خاص یا مدت کوتاهی کفش پاشنه بلند بپوشید، کفشی را انتخاب کنید که پاشنه‌ی پهن‌تری دارد.
۴- کنترل وزن: وزن بالا می‌تواند فشار بیشتری به پاهای شما وارد کند و موجب صافی کف پا شود. به طور کلی، توصیه می‌شود وزن خود را در حد متعادل حفظ کنید و در صورت لزوم، وزن خود را کاهش دهید.
حرکات اصلاحی صافی کف پا
در اینجا می‌خواهیم شما را با حرکات اصلاحی صافی کف پا آشنا کنیم و به کم شدن درد در پای شما کمک کنیم.
• کشش پاشنه
• غلتاندن توپ تنیس
• لیفت قوس کف پا
• بالاکشیدن ماهیچه‌ی دوقلوی پشت ساق
• در حالت ایستاده، پاشنه‌های خود را تا جای ممکن، بالا بکشید.
تمرینات دیگری مثل بالاکشیدن قوس کف پا روی پله (stairs arch raises)، چین دادن به حوله زیر پا (towel curls) و بلندکردن پنجه پا (toe raises) نیز برای کاهش درد ناشی از صافی کف پا وجود دارد.
درمان صافی کف پا
روش‌های مختلفی برای درمان صافی کف پا وجود دارد که انتخاب آن‌ها به نوع صافی کف پا و شدت آن وابسته است.
به طور کلی، مهم‌ترین روش‌های درمان صافی کف پا، به شرح زیر هستند:
۱- ساپورت پا
ساپورت کردن پا، به طور عمده اولین مرحله در درمان صافی کف پا است. ارتوپد ممکن است به شما پیشنهاد دهد که از ارتز (orthotics) استفاده کنید. ارتز یک وسیله پزشکی است که درون کفش قرار می‌گیرد و از قوس کف پا حمایت می‌کند.
دکتر کودکان نیز ممکن است برای کودکان کفش‌های خاصی تجویز کند تا تا زمانی که پای کودک شکل طبیعی به خود می‌گیرد، از این کفش‌ها استفاده شود.
۲- تغییر در شیوه‌ی زندگی
با اعمال تغییرات در شیوه‌ی زندگی، می‌توانید درد ناشی از صافی کف پا را کاهش دهید. به عنوان مثال، پزشک ممکن است برنامه‌ی تغذیه و تمرینی برای شما تدوین کند تا به کاهش وزن و کاهش فشار بر پاهای شما کمک کند. همچنین، از شما ممکن است خواسته شود زمان زیادی سرپا نایستید یا فاصله‌های طولانی پیاده‌روی نکنید.
۳- درمان دارویی صافی کف پا
با توجه به علت صافی کف پای شما، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب برای شما تجویز کند. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی اغلب برای کاهش درد و التهاب به دلیل صافی کف پا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در این مقاله به طور کامل در مورد مشکل صافی کف پا صحبت کردیم. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری دارید یا سوالات خود را دارید، می‌توانیدبه کلینیک سلامت پا پردیس در دو شعبه تهران و کرج مراجعه کنید.
آدرس شعبه تهران:تهران زعفرانیه، خیابان مقدس اردبیلی، روبروی مجتمع تجاری پالادیوم، ساختمان پیراسته ، طبقه ۴، واحد ۴۱ / تلفن تماس و نوبت دهی: ۰۹۱۲۹۳۷۱۰۸۳
آدرس شعبه کرج: چهارراه طالقانی، به سمت میدان سپاه، روبروی داروخانه هلال احمر، ابتدای بلوار قائم، ساختمان جهان نما، طبقه ۵، واحد۱۵ / تلفن تماس و نوبت دهی: ۰۹۳۵۹۵۹۶۳۵۳ و ۰۲۶۳۲۷۴۶۸۹۰
