بسیار از مردم نگران صدا دادن زانو هستند، دلیلی برای نگرانی نیست. صداهایی همچون تق تق و غژ غژ در اکثر موارد طبیعی بوده و معمولاً نیاز به نگرانی ندارند. اگرچه ممکن است در برخی موارد صداها شدیدتر باشند، اما این نشانه‌ای از آرتروز زانو نیست. برخی افراد این وضعیت را بیش از حد جدی می‌گیرند، اما شواهد نشان می‌دهد که در همه موارد نیازی به نگرانی نیست. در این مقاله از کلینیک سلامت پردیس علت و درمان صدا دادن زانو را بررسی خواهیم کرد.
مفصل زانو و کارکرد آن
مفصل زانو ناحیه‌ای در پاست که سه استخوان به یکدیگر می‌رسند. استخوان ساق پا یا تیبیا، استخوان ران یا فمور و پاتلا یا کشکک زانو سه استخوانی هستند که در این مفصل به یکدیگر می‌رسند. استخوان دیگری به نام فیبولا که در نزدیکی مفصل زانو قرار دارد. سطوح این سه استخوان با لایه‌ی نرمی از غضروف پوشیده شده‌اند که به نام غضروف ارتیکولار شناخته می‌شود. همچنین نوع دیگری از غضروف به نام مینیسک وجود دارد که بین استخوان ران و استخوان ساق پا قرار دارد و نقش ضربه‌گیر یا جاذب نیروهای وارد شده را ایفا می‌کند. غضروف ارتیکولار و مینیسک مفصل زانو در بروز آرتروز زانو نقش اساسی دارند.
علت صدا دادن زانو چیست؟
صدا دادن و تق تق زانو علتهای مختلفی دارد که در زیر برخی از آنها را توضیح خواهیم داد:
• ترکیدن حبابهای گاز اطراف مفصل
با گذشت زمان، حبابهای ریز هوا در مایع سینوویال مفصل (Synovial fluid) شکل می‌گیرند. مایع سینوویال (مایع زلاله‌ای) همان مایع شفافی است که باعث لغزندگی استخوان‌های مفصل روی هم می‌شود. این حبابهای گاز دقیقاً مانند بادکنک‌های کوچک هستند. زمانی که زانوی خود را خم می‌کنید یا در وضعیت درست قرار می‌دهید، برخی از آنها می‌ترکند و در نتیجه صدایی شبیه تق می‌شنوید. می‌توانید حدس بزنید که این حباب‌ها چه نوع گازی دارند؟ بله، درست گفتید، دی اکسید کربن. در واقع زمانی که انگشتان دست خود را اصطلاحاً می‌شکنید، این صدا را می‌شنوید. این نوع تق تق زانو در همه موارد باعث ایجاد نگرانی نمی باشد و افراد زیادی این مشکل را در سنین مختلف تجربه می‌کنند. البته یادتان باشد، هیچ دردی در مفصل زانو نباید داشته باشید. رایج ترین دلیل صدا دادن زانو، ترکیدن حبابهای گاز دی اکسید کربن در اطراف زانو است.
• لیگامنت و رباط‌های زانو
لیگامنت‌ها و رباط‌های زانو از بافت همبند فیبری تشکیل شده‌اند و وظیفه اتصال استخوان‌های مفصل و تثبیت آنها را برعهده دارند. به عنوان مثال، رباط صلیبی قدامی (ACL) با متصل کردن استخوان ران به ساق پا، مفصل زانو را ثابت نگه می‌دارد. ممکن است رباط و تاندون‌های مفصل زانو در برخی مواقع دچار کشیدگی شوند و باز به جای اول خود برگردند که این وضعیت ممکن است باعث ایجاد صداهای زانو شود. آسیب و پارگی تاندون‌ها نیز می‌تواند باعث تق تق زانو شود. در صورتی که چنین آسیبی رخ دهد، علاوه بر تق تق زانو، تورم و درد در ناحیه مفصل زانو نیز حاصل می‌شود و دامنه حرکتی زانو به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• تغییر شکل آناتومی زانو
با پیر شدن، بخش‌های مختلف مفصل زانو نیز تغییر شکل می‌دهند. به عنوان مثال، برخی افراد مسن با انحراف زانوها به داخل روبه‌رو هستند و دیگران با کاهش و تغییر شکل غضروف مواجه می‌شوند. وقتی غضروف کاهش می‌یابد، استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند که باعث بروز درد و مشکلات متعدد زانو می‌شود.
• پارگی مینیسک زانو
در واقع، مینیسک نوعی غضروف در زانو است که مانند یک بالشتک نرم از استخوان مفصل زانو پشتیبانی می‌کند و از ساییدگی استخوان‌ها جلوگیری می‌کند. ورزشکاران و افراد مسن بیشتر از دیگران به آسیب‌های مینیسک زانو دچار می‌شوند. در این حالت، همراه با صدای زانو، ممکن است علائمی مانند قفل کردن زانو، درد زانو، احساس ناراحتی هنگام خم شدن و راست شدن زانو، و تورم تجربه کنید.
• نرمی کشکک زانو
در قسمت زیرین زانو، کشکک های غضروفی وجود دارد که اگر نرم و ضعیف شوند، ممکن است باعث ساییدگی استخوان و تق تق زانو شوند. اختلال نرمی کشکک زانو (کندرومالاسیا، Chondromalacia) بیشتر در دوندگان حرفه ای یا زانوهای دونده مشاهده می شود. در این شرایط، استخوان ران و زانو بدون هیچ نوعی محافظتی به طور مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند که این ارتباط می تواند باعث ساییدگی استخوان ها شود. صدا دادن زانو و درد در جلوی مفصل زانو نشانه های این مشکل است. افرادی که اضافه وزن دارند یا با مصدومیت هایی مانند دررفتگی کشکک زانو روبه رو شده اند، و همچنین ورزشکاران بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
• آرتروز زانو یا استئوآرتریت (Osteoarthritis)
Arthritis یک بیماری است که مفاصل بدن، به ویژه زانو و انگشتان دست را هدف خود قرار می‌دهد. برای توضیح این که چرا این بیماری منجر به تق تق زانو می‌شود، باید گفت که آرتریت باعث تخریب غضروف و ساییدگی استخوان می‌شود. به عبارت دیگر، زانو تق تق می‌کند زیرا غضروف در اینجا تخریب شده است. همچنین، بیماران ممکن است از درد‌های شدید مفصلی رنج ببرند و برای تسکین درد، ممکن است نیاز به درمان مفصل داشته باشند.
نحوه جلوگیری از صدا دادن زانو
در برخی مواقع، صدای زانو یا تق تق زانو نگران کننده نیست. می‌توانید اقدامات زیر را برای جلوگیری از این مشکل انجام دهید:
– اگر در محیط کار برای مدت زمان طولانی نشسته اید، از زیر پایی استفاده کنید تا ارتفاع پاهایتان از سطح زمین بیشتر شود.
– در هنگام ورزش، قبل از شروع فعالیت های ورزشی، با انجام حرکات کششی، بدن خود را آماده کنید تا از آسیب دیدن مفاصل پیشگیری کنید.
– در صورت رانندگی در مسافت های طولانی، نیاز است تا ماشینتان را پارک کرده و استراحت انجام دهید تا از فشار زیاد به زانوها بپرهیزید.
– به هیچ وجه از جمع کردن طولانی مدت زانوها خود خودداری کنید.
– هنگام جابجایی و بلند کردن وزن‌های سنگین، از ابزار مناسب برای کمک به جابجایی استفاده کنید تا به زانوها و کمرتان فشار زیادی وارد نشود.
این اقدامات می‌تواند به جلوگیری از آسیب دیدگی مفصل زانو کمک کند و مفید باشد.
روش های تشخیص مشکل در زانوها
همانطور که اشاره کردیم، صدای زانو بدون داشتن درد و ورم، مشکل خاصی محسوب نمی‌شود و نیاز نیست نگران چیزی باشید؛ مگر اینکه، هنگام راه رفتن، حرکت پاها، ورزش و… صدای تق تق از زانوهای خود می‌شنوید و این موضوع با ایجاد مشکلات حرکتی در پاها، درد، ورم و تیر کشیدن زانو همراه است.
اگر صدای زانو به دلیل مشکلی در ساختار آن باشد، هر بار حرکت و جابه‌جایی پاهایتان، ممکن است آسیب مفصل زانوهای شما بیشتر شود. وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، با توجه به مشکل شما، راهکار درمانی مناسب‌تر را برایتان در نظر می‌گیرد تا صدای تق تق و قولنج زانو را سریعا برطرف کند.
بی حسی در ساق پا، ناتوانی در حرکت دادن ساق پا، درد شدید در زانو، ناتوانی در ایستادن یا راه رفتن، شنیدن صدای ترکیدن یا قرچ قرچ در زانو و تغییر شکل زانو از جمله هشدارهایی هستند که باید آنها را جدی بگیرید و سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.
درمان صدا دادن زانو
برای درمان صدای تق تق زانو، می توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید. این شامل موارد زیر می‌شود:
۱٫ استفاده از یخ برای کاهش درد و تورم: برای کاهش درد و تورم زانو، بهتر است به استراحت زانوی خود توجه کنید و روی آن یخ بگذارید. پای خود را ثابت نگه دارید و این فرآیند را به مدت چند روز تکرار کنید.
۲٫ استفاده از بانداژهای کشی: با استفاده از بانداژهای کشی، می‌توانید فشار کمی به مفصل زانو وارد کنید و از تورم و درر بیشتر جلوگیری کنید.
۳٫ مصرف داروهای ضد التهاب: مصرف داروهای ضد التهاب مانند استامینوفن یا ایبوپروفن، می‌تواند در کاهش درد کمک کند.
۴٫ تقویت زانو با حرکات کششی: انجام حرکات کششی، مانند تقویت عضلات چهارسر ران و عضله همسترینگ، می‌تواند به کاهش صدای تق تق زانو کمک کند.
درمان قطعی صدای زانو
اگر می‌خواهید صدای تق‌تق زانوهایتان به صورت قطعی درمان شود و دیگر اذیت نشوید، باید در انتخاب پزشک متخصص دقت کنید و بهترین فوق‌تخصص زانو را برای درمان انتخاب کنید. زیرا پزشک فوق‌تخصص زانو ابتدا زانوهایتان را کامل معاینه می‌کند و با توجه به وضعیت جسمی شما، بهترین روش درمانی را برایتان انتخاب می‌کند. بدترین کار برای درمان صدای زانو، استفاده از درمان‌های خودسرانه و بدون نظارت پزشک است؛ زیرا مشکلات جدی‌تر و عوارض خطرناک را به دنبال دارد. به همین دلیل، اگر زانوهای شما صدا می‌دهند و درد زانو هم دارید، مراجعه سریع به پزشک متخصص را به شما توصیه می‌کنیم تا سریع‌تر مشکلتان برطرف شود و زانوهای شما بیشتر آسیب نبینند.
صدا دادن زانو چه زمانی نیاز به درمان دارد؟
مفصل زانو، بزرگترین مفصل بدن انسانها است که دارای ساختار پیچیده‌ای می‌باشد. این مفصل، اغلب به عنوان محل پر از آسیب دیدگی ، محسوب می شود. درد و تق تق زانو، مشکلاتی است که برای افراد زیادی پیش می‌آید و ممکن است به علت عوامل مختلفی ایجاد شود. اصطلاح دیگری که برای تق تق و صدای زانو استفاده می‌شود، واژه “کریپتوس” است که به صورت معمول به مفصل صدا دار اشاره دارد. این صدا معمولاً توسط تق تق کردن، صدای شکستگی یا صداهای مشابه آن در مفصل زانو تولید می‌شود.
تق تق زانو در بعضی موارد نگران‌کننده نیست و نیاز به درمان خاصی ندارد. اما اگر صدا دادن زانو با درد همراه باشد، بهتر است حتما برای درمان مشورت کنید. برای بیشتر بیماران، تقویت عضلات پا می‌تواند درمان کننده باشد. شما می‌توانید از طریق مشاوره با کلینیک سلامت پا پردیس نیز سوالات خود را مطرح کنید. اگر در هنگام تق تق زانو درد احساس کردید، به کلینیک ما مراجعه کرده و علت این مشکل را با انجام اسکن پا مشخص کنید تا اقدامات لازم برای درمان آن صورت گیرد.
